Rynek finansowy i jego podział
Rynek finansowy to mówiąc najogólniej rynek, na którym to zawiera są transakcje kupna oraz sprzedaży różnych form kapitału pieniężnego. Pełni on wiele funkcji, spośród których wyróżnić można przede wszystkim mobilizację kapitału, alokację kapitału, obrót pieniężny, wycena kapitału oraz ryzyka i barometr koniunktury. Wzajemne relacje pomiędzy różnymi stronami rynku finansowego, w jakich pozostają one pomiędzy sobą regulowane są umową, zwaną inaczej instrumentami finansowymi, spośród których wyróżniamy: papiery wartościowe, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych otwartych, instrumenty rynku pieniężnego, instrumenty pochodne oraz kontrakty na różnicę.
Na rynek finansowy składa się kilka segmentów, spośród których każdy jeden pełni inną rolę w procesie zaspakajania potrzeb uczestników rynku finansowego. Segmenty te to rynek pieniężny, rynek walutowy, rynek terminowy, rynek depozytowo-kredytowy oraz – interesujący nas rynek kapitałowy.
Rynek kapitałowy – czyli co?
Na rynku kapitałowym zawierane są transakcje przy wykorzystaniu średnio- oraz długoterminowych instrumentów finansowych, spośród których wyróżnić możemy na przykład akcje oraz obligacje. Zarówno zwyczajowo, jak i na podstawie stosownych przepisów prawnych wielu krajów świata, cezurą czasową, która oddzielają rynek pieniężny od rynku kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego, wynoszący w tym przypadku jeden rok kalendarzowy.
Rynek kapitałowy pełni wiele funkcji, bardziej specyficznych niż funkcje samego rynku finansowego. Po pierwsze ma on pozyskiwać kapitał przez emitentów (czyli takich podmiotów, które wprowadzają na rynek finansowy, do obiegu handlowego zarówno pieniądz gotówkowy, jak i papiery wartościowe). Kolejną funkcją rynku kapitałowego jest umożliwienie uzyskania dochodów przez inwestorów, którzy udostępniają kapitał emitentom na przykład w formie dywidend. Ponadto ma on pozwolić na efektywną alokację środków w gospodarce oraz właściwą wycenę instrumentów finansowych (papierów wartościowych).
Odpowiednio funkcjonujący rynek kapitałowy powinien zaspokajać wszystkie potrzeby kapitałowe przedsiębiorstw w średnim oraz długim terminie. Przez wzgląd na swój globalny zasięg oraz dosyć rozbudowaną strukturę pozwala on na zmobilizowanie bardzo dużego kapitału. Inwestorzy mogą więc uważać go za bardzo atrakcyjne miejsce na ulokowanie swojego kapitału w papiery wartościowe, charakteryzujące się różnym stopniem ryzyka.
Rynek papierów wartościowych jest podstawową formą rynku kapitałowego. Papiery wartościowe mogą mieć dwojaki charakter:
- charakter udziałowy (zalicza się do nich akcje, prawa do akcji, prawa poboru, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe oraz certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych zamkniętych),
- charakter dłużny (zalicza się do nich obligacje i listy zastawne).
Podział rynku kapitałowego
Rynek kapitałowy podzielić można w oparciu o kilka głównych kryteriów. Zacznijmy od miejsca obrotów. Na tej podstawie wyróżnić można rynek publiczny oraz rynek niepubliczny. Rynkiem publicznym nazywa się miejsce, w którym propozycja nabycia instrumentów finansowych kierowana jest do 150 i więcej osób, oraz to, w którym adresaci propozycji tej są nieoznaczeni. Może się ona odbyć w dowolnej formie i na różne sposoby. Rynek niepubliczny to zaś miejsce, w którym propozycja nabycia instrumentów finansowych kierowana jest do osób nie przekraczających 150.
Rynek publiczny ma nad rynkiem niepublicznym przewagę pod tym względem, że jest on o wiele bardziej przejrzysty, a ponadto płynny, charakteryzuje się dużym zasięgiem i ma możliwość zmobilizowania dosyć dużego kapitału.
Kolejnego podziału dokonać można w oparciu o kryterium miejsca emisji i sprzedaży. Na tej podstawie wyróżnia się rynek pierwotny (na którym to z propozycją nabycia instrumentów finansowych występuje emitent bądź też subemitent usługowy, a kapitał, który jest pozyskany w wyniku emisji powiększa jednocześnie kapitały własne emitenta) oraz rynek wtórny (na którym propozycja nabycia instrumentów finansowych pochodzi od ich właściciel, którym to być może na przykład Skarb Państwa, który dokonuje prywatyzacji; jakiś pomiot dominujący, który pragnie zmniejszyć swój udział w spółce zależnej; czy inwestor dokonujący transakcji sprzedaży posiadanych przez siebie akcji. Zorganizowany rynek wtórny prowadzony jest w Polsce przez Giełdę Papierów Wartościowych zlokalizowanych w Warszawie oraz spółka BondSpot.
Ostatniego podziału rynku kapitałowego dokonać można na podstawie kryterium sfery obrotu. Wyróżniamy na tej podstawie rynek regulowany oraz alternatywny system obrotu. Rynek regulowany to inaczej system obrotu finansowymi instrumentami, które dopuszczone zostały do tego obrotu, który działa w sposób stały, który zapewnia wszystkim swoim uczestnikom równy oraz powszechny dostęp do rynkowej informacji w tym samym czasie, podczas kojarzenia ofert nabycia i sprzedaży instrumentów finansowych, oraz jednakowe dla wszystkich warunki nabywania oraz zbywania tychże instrumentów. Zorganizowany – a jednocześnie podlegający nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego – rynek kapitałowy dzieli się dodatkowo na:
- rynek giełdowy (warszawski Rynek Główny Giełdy Papierów Wartościowych, jeden z segmentów detaliczny Catalyst),
- rynek pozagiełdowy (spółka BondSpot).
Alternatywny system obrotu natomiast funkcjonuje poza rynkiem regulowanym. Jest to wielostronny system kojarzenia ofert nabycia i zbycia finansowych instrumentów. Działa on zgodnie z określonymi przez organizatora obrotu zasadami. Do alternatywnych systemów obrotu zaliczamy
- tak zwany NewConnect prowadzoną przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie,
- segment zwany Catalyst prowadzony przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie,
- oraz segment Catalyst prowadzony przez BondSpot.
Uczestnicy rynku kapitałowego
Warto też wspomnieć, jakie organy zaliczane są do uczestników rynku kapitałowego. Wyróżnić możemy po pierwsze Narodowy Bank Polski, czyli polski bank centralny z siedzibą główną w Warszawie, wypełniający zadania określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim oraz ustawie Prawo bankowe. Inne podmioty finansowe będące uczestnikami rynku kapitałowego to banki komercyjne; fundusze inwestycyjne oraz emerytalne; towarzystwa ubezpieczeniowe oraz zarządzający aktywami. Uczestnikami rynku kapitałowego są także te podmioty, które organizują bądź pośredniczą w obrocie instrumentami finansowymi, czyli Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz BondSpot; domy i biura maklerskie; animatorzy rynku; doradcy inwestycyjni oraz sami maklerzy. Kolejną grupą zaliczaną do uczestników rynku kapitałowego są inwestorzy (zarówno indywidualni, jak i instytucjonalni), czyli Komisja Nadzoru Finansowego (w formie regulatora) i Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Czym jest inwestowanie?
Inwestowanie to inaczej proces, który polegają na bieżącym zaangażowaniu pieniężnych środków oraz określonego czasu w celu uzyskania korzyści finansowych czy innych zysków w późniejszym terminie. Patrząc na proces inwestowania z perspektywy ujęcia ekonomicznego jest on zwykle utożsamiany z działalnością takich podmiotów gospodarczych jak przedsiębiorstwa oraz gospodarstwa domowe. Do przykładów inwestowania zaliczyć można na przykład zakup akcji spółki notowanej na giełdzie papierów wartościowych, kupno jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, zakup nowych urządzeń, sprzętów i maszyn przez przedsiębiorstwo, zakup ziemi, której wartość może wzrosnąć z czasem i tym podobne działania.
Aby inwestowanie było skuteczne i przyniosło wymierne skutki konieczne jest nakreślenie odpowiedniej strategii oraz ustalenie celu inwestycyjnego, a także odpowiednie dywersyfikowanie inwestycjami po to, aby jak najbardziej zminimalizować ryzyko strat.
Do procesu inwestowania przypisać można trzy główne i podstawowe cechy. Pierwsza z nich to wyrzeczenie, czyli rezygnacja z bieżącej konsumpcji; drugą jest upływ czasu – czyli rezygnacja z bieżących korzyści na rzecz tych, które osiągnąć możemy wraz z upływem czasu oraz ponoszenie ryzyka, które to wynika z niepewności przyszłości i wielu czynników, których nie da się przewidzieć, zmienić i o nich decydować.
Złota zasada inwestowania mówi, aby przede wszystkim starać się nie tracić pieniędzy. Nie każdy moment w życiu człowieka jest odpowiedni na to, aby rozpocząć swą przygodę z inwestowaniem. Zdecydowanie inwestować nie powinny osoby zaliczające się do dwóch grup. Pierwszą z nich są dłużnicy. Osoby zadłużone często szukają sposobu na to, aby szybko uporać się ze swoimi problemami. Niestety takiego sposobu zwyczajnie nie ma. Skuteczne i przynoszące zyski inwestowanie wymaga czasu, musi być też dobrze przemyślane. Dłużnicy wybierają zwykle bardzo ryzykowne inwestycje, które oferują wysokie zyski w krótkim czasie. Tak naprawdę działanie takie ma niewiele wspólnego z inwestowaniem, gdzie ryzyko powinno być jak najbardziej minimalizowane.
Osoby zadłużone próbujące w ten sposób wyjść z długów, spłacić komornika itd. zazwyczaj wpędzają się w jeszcze większe długi i problemy, które nieść mogą za sobą całe mnóstwo negatywnych konsekwencji – w skrajnych przypadkach nawet odebranie sobie życia, często skrajne ubóstwo. Druga grupą osób, które nie powinny rozpoczynać przygody (choć słowo przygoda nie do końca tu pasuje) z inwestycjami są osoby cierpiące na emocjonalne problemy i zaburzenia, po ciężkich przejściach, odczuwające na co dzień duży stres. Tyczy się to także osób dokonujących istotnych zmian w swoim życiu, rozpoczęcie nowego związku, zmiana pracy, przeprowadzka i całkowita zmiana otoczenia i tak dalej. Takie osoby często nie są w stanie podejmować racjonalnych decyzji, kalkulować na zimno, przewidywać z dużym wyprzedzeniem. Mogą tym samym wpakować się w większe kłopoty i jeszcze bardziej zwiększyć swe problemy emocjonalne. Do rozpoczęcia inwestowania warto poczekać, aż prywatne, zawodowe i emocjonalne życie powróci na właściwe, spokojne tory.
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie – czyli co?
Nie wiesz, czym jest giełda papierów wartościowych – w skrócie GPW? Najprościej rzecz ujmując – przedsiębiorca, który potrzebuje dodatkowego finansowania, ma możliwość wejścia ze swoją firmą na giełdę. Sprzedaje tam swoje udziały w przedsiębiorstwie, a kupujące je osoby stają się jego współwłaścicielami. W praktyce przedsiębiorca posiadający znaczną większość udziałów jest de facto jedynym decydentem, inne osoby mogą jednak czerpać ze swoich akcji zyski.
Jeśli chodzi o Giełdę Papierów Wartościowych, która swą siedzibę ma w Warszawie wszystko zaczęło się przed dwoma wiekami, a konkretnie dnia 12 maja 1817 roku. Wtedy to właśnie w stolicy otwarta została pierwsza w Polsce giełdę. Dla porównania najstarsza na świecie giełda otwarta została prawie 500 lat temu, a konkretnie w 1531 roku, w Antwerpii. Było to miejsce dalekie od znanej nam dziś formy giełdy papierów wartościowych, jednak to właśnie tam wszystko się zaczęło. Budynek w Antwerpii służył wtedy do zawierania różnych transakcji finansowych. Emisja pierwszych akcji miała natomiast miejsce w 1606 roku.
W co i w jaki sposób inwestować?
Opcji na rozpoczęcie inwestowania jest naprawdę mnóstwo i w rzeczywistości nie ma jednej właściwej drogi i tak zwanego złotego środka. Jest to temat rzeka, który poznaje się latami – zarówno teoretycznie, szkoląc się, jak i empirycznie, inwestując. Z całą pewnością można jednak powiedzieć, że najmniejsze ryzyko niesie za sobą inwestowanie w obligacje (samorządowe oraz Skarbu Państwa), można więc od tego zacząć. Na początek inwestować można także w fundusze. Brak wiedzy oraz doświadczenia nie jest tu zbyt wielką przeszkodą. Fundusze inwestycyjne pozwalają nie tylko na bezpieczne inwestowanie w obligacje, ale też fundusze umożliwiające inwestowanie w akcje, które potocznie określa się mianem agresywnych. Pomiędzy tymi dwoma skrajnymi rozwiązaniami są też fundusze mieszane, opcja pośrednia, w której część kapitału lokowana jest w bezpieczniejszych produktach – jak obligacje, a część w produktach obarczonych dużym ryzykiem – jak akcje.
Fundusze inwestycyjne mają zarówno swoje dobre, jak i złe strony. Do ich plusów zaliczyć można na pewno to, że osoba z nich korzystająca może inwestować nie znając się na inwestowaniu. Inne plusy to fakt, że nasze pieniądze znajdują się w rękach osób doświadczonych, robiących to od lat. Zysk z funduszy jest zwykle większy niż zysk z lokaty. Nie ma potrzeby codziennego analizowania sytuacji rynkowej, wchodzenia na stronę giełdy, zaprzątania sobie głowy mnóstwem informacji. Fundusze są też bezpieczne, ponieważ ryzyko utraty pieniędzy w wyniku ich upadku nie istnieje, gwarantują szybki dostęp do gotówki oraz możliwość sprzedaży posiadanych udziałów, mają też szereg dodatkowych usług. Nie są niestety jednak całkowicie pozbawione wad. Po pierwsze chodzi to u bardzo duże opłaty, po drugie o to, że nie mamy możliwości samodzielnego decydowania o tym, na co zostaną przeznaczone nasze pieniądze. Czy warto skorzystać z pośrednictwa funduszu emerytalnego – jest to już indywidualna decyzja każdej osoby. Dla jednych będzie to idealne rozwiązanie, inni będą jednak woleli znaleźć inne rozwiązanie. Kolejnym pomysłem, a także rozwiązaniem znajdującym się „o poziom wyżej” – wciąż jednak o wiele mniej ryzykownym niż inwestowanie w akcje jest inwestowanie w pożyczki, surowce czy też popularne w dzisiejszych czasach kryptowaluty. Każde z tych rozwiązań oferuje bardzo dużo możliwości, spośród których każdy wybrać powinien odpowiednią dla siebie ścieżkę.
Ile pieniędzy przeznaczyć na inwestycje?
Niemalże każda osoba posiadająca jakąś gotówkę, której nie potrzebuje na sprawy bieżące zastanawia się, czy i w co je zainwestować. Odpowiedź na to pytanie zależy od bardzo wielu czynników, dlatego tez nigdy nie będzie prosta i jednoznaczna. Znaczenie mają nie tylko środki, jakie dana osoba posiada, ale także oczekiwana wysokość oraz czas uzyskania przychodu. Kwestią nurtującą wiele osób jest to, ile pieniędzy przeznaczyć na inwestowanie. Warto tu postępować w myśl zasady „śpiesz się powoli”. Jeśli będziesz chcieć szybko się wzbogacić – a wymaga to dużych nakładów finansowych – najpewniej szybko wszystko stracisz.
Zacznij od inwestycji obarczonych niskim ryzykiem i małym wkładem finansowym. Teoretycznie zacząć można od dowolnej kwoty, nawet symbolicznych 10 złotych. W praktyce jednak kwota ta nie zrekompensuje nawet poświęconego na inwestycje czasu. Nie warto jednak przesadzać. Z czasem, gdy nabierzesz doświadczenia będziesz podejmować większe ryzyko, inwestować więcej pieniędzy i odnosić większe korzyści. Jeśli jednak już na samym początku wszystko stracisz, twoja przygoda z inwestowaniem skończy się szybciej niż tak naprawdę się zaczęła. A szkoda, bo odpowiednio poprowadzone inwestycje mogą stać się dość dochodowym zajęciem, które podreperuje domowy budżet a nawet znacznie do zwiększy. Im sensowniej podejdziemy więc do tej kwestii, tym więcej możemy zyskać.